ورود اسلام به ايران و اثرات آن

تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت ( قسمت دهم )

9 . ورود اسلام به ايران و اثرات آن

ورود اسلام به ايران باعث تحولات عميق سياسى و اجتماعى گرديد ولى به اين معنى نبود كه كاملا فرهنگ خود را از دست بدهد، بلكه با حفظ آن و جذب اسلام ، توانست فرهنگ مخلوط اسلامى - ايرانى به وجود آورد به هر حال ورود اسلام به ايران توانست كه :
1 - تقويم طبيعى شمسى ايران را به تقويم عربى مبدل سازد.
2 - دين زرتشت در مقابل دين اسلام برافتاده و قدرت اسلامى در نواى تسخير شده به سرعت رو به پيشرفت نهاد.
3 - ماليات ها جاى خود را به زكات و خراج و صدقه ها داد.
4 - خط و زبان پهلوى با خط و زبان عربى ممزوج گشت .
5 - برخى از شغل ها و حرفه ها كاملا دگرگون گشت و يا از بين رفتند، مانند: مى فروشى ، خوك بانى و غيره ...
6 - در سازمان اصناف نيز دگرگونى هاى شگرفى به وجود آمد.
7 - در نظام خانواده نيز دگرگونى هايى پديد آمد - منجمله ازدواج با محارم - قواعد ارث ، حقوق .
8 - نظام طبقاتى و امتياز خانواده ها و خاندان ها از ميان رفت .
9- باعث گرديد افراد به حقوق تازه اى دست پيدا كنند كه تا آن زمان از آن بى خبر بودند.
10 - ديوار بلند مالكيت هاى بزرگ (اقطاع دارى ) را كه عامل جدايى از رعايا بود، بر سردر هر دو طبقه خراب نمود.
11 - احكام قصاص ، ديه ، سرقت ، نكاح ، نفقه ، تعدد زوجات ، طلاق و آن چه در قوانين مزديسنا بود كاملا منسوخ شده و قوانين تازه جاى آن نشست و رايج گرديد.
12 - جشن هاى كهن به عنوان رسوم مجوسى منسوخ و به روزها و هفته ها تقسيم شد و عيد فطر و عيد قربان جاى آن ها را گرفت .
13 - تضادهاى بين ايران و رم و بيزانس تعديل يافت .
14 - وارد نمودن ايران به دنياى اسلام ، يعنى در يك جامعه واحد، ملل مختلف تشكيل شده اند، جامعه اى كه از حيث فرهنگ و مذهب و مليت با هم به كلى متفاوت اند.
و بدين ترتيب طومار تاريخ قديم ايران درهم پيچيده مى شود و فصل جديدى در تاريخ به ظهور مى رسد ولى همان گونه كه ذكر گرديد، اسلام با آن همه اثرات شگرف در همه جنبه ها، هرگز نتوانست فرهنگ و تمدن ايرانى را يكسره در خود حل نمايد بلكه ممزوج با آن فرهنگ ايرانى - اسلامى را به وجود آورد.
دلايل اين امر مربوط به عواملى است كه مى توان مختصرا به آن ها اشاره نمود:
پربار و عميق بودن فرهنگ و تمدن ايران پيش از اسلام كه محصول دورانى بسيار طولانى بوده است .
پهناور بودن سرزمين كهن ايران به طورى كه وسعت سرزمين هاى امپراتورى ساسانى به حدى بود كه تصرف آن حدود دو قرن به طول انجاميد.
وجود راه هاى صعب العبور و كوهستانى ، جنگل ها و بيابان ها.

علل نفوذ اسلام در ايران

سقوط نهاوند كه نسب نامه ى دولت ساسانيان را ورق به ورق به طوفان فنا داد، بيداد و تباهى شگفت انگيزى را كه در آخر عهد ساسانيان اين همه ى شئون ملت رخنه كرد، پايان بخشيد و ديوار فرو ريخته دولت ناپايدارى را كه موريانه ى فساد و بيداد آن را سست كرده بود و ضربه هاى كلنگ حوادث در اركان آن تزلزل افكنده بود عرصه ى انهدام كرد. (118)
سقوط نهاوند عظمت و جلال خاندان كسرى را كه يكسره درهم ريخت ، اين پيروزى كه اعراب در نهاوند به دست آوردند هرگونه مقاومت جدى و موثرى را كه ممكن بود در برابر آنان روى دهد نيز از ميان برد، اين فتح ، پيروزى قطعى ايمان و عدالت بر ظلم و فساد بود پيروزى نهايى سادگى و فداكارى بر خودخواهى و تجمل پرستى بود.
اين اعراب كه جاى خسروان و مرزبانان پرشكوه و جلال ساسانى را مى گرفتند، مردم ساده و بى پيرايه اى بودند كه جز جبروت خدا را نمى ديدند خليفه ى آنان كه در مدينه مى زيست از آن همه تجمل و تفنن كه شاهان جهان را هست ، هيچ نداشت و مثل همه ى مردم بود، زندگى ساده ى فقرآلود زاهدانه يا سپاهيانه داشتند.
سلمان فارسى ، كه بعدها از جانب عمر به حكومت مدائن رسيد، نان جوين مى خورد و جامه پشمين مى داشت . به هر حال ، تسلط اعراب يكى از مهم ترين رويدادهاى تاريخ اقتصادى و اجتماعى اين سرزمين مى باشد. (119)
به عبارت ديگر، اين واقعه سازمان اقتصادى و اجتماعى ، فرهنگ ، آيين ، زبان و خلاصه ، كليه مظاهر ملى قوم ايران را عميقا دگرگون كرد.
مى توان گفت بسيارى از مبانى زندگى و شئون تمدن امروزى ، از هنگام ورود اسلام پايه گذارى شده است ، يعنى اساس اعتقاد مبانى فكرى ، عنصر انسانى ، جامعه ايرانى را كه نيرومندترين عامل اقتصادى و اجتماعى هر جامعه است به كلى دگرگون نمود.
اگرچه با انتشار آيين اسلام و نفوذ طولانى اعراب ، ايران تبديل به يك جامعه اسلامى گرديد ولى بر خلاف بسيارى از ملل مغلوب عرب ، هرگز به صورت يك جامعه عربى درنيامد، و هم چنين از همان ابتداى امر، قوم ايرانى با همان خاصيت انعطاف پذيرى ، و تقوا در تمدن هاى خارجى ، شروع به تاثير گذاردن در فرهنگ جامعه اسلامى نمود. در حقيقت جامعه جديد اسلامى از لحاظ نظام اقتصادى - اجتماعى دارى فرهنگى متاثر از تمدن و راه و رسم نفوذ ايرانيان بوده است . به هر صورت سقوط دولت ايران باستان و تسلط طولانى اعراب در ايران ، يك سلسله تحولات عميق و ريشه اى در روش اقتصادى و اجتماعى ملت ايران به وجود آورد.

خلفاى راشدين

1 - ابوبكر از سال 11 لغايت 13 ه .ق (632 - 634 م ) خلافت كرد.
2 - عمر بن الخطاب از سال 13 لغايت 23 ه .ق (634 - 644 م ) خلافت كرد.
3 - عثمان بن عفان از سال 23 لغايت 35 ه .ق (644 - 654 م ) خلافت كرد.
4 - على بن ابى طالب (علیه السلام) از سال 35 لغايت 40 ه .ق (656 - 661 م ) خلافت كرد.

پی نوشت ها :

118- دو قرن سكوت ، ص 82
119- همان ماخذ، ص 66

ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت : sm1372
/ن